Rumus-Rumus Dasar Integral Fungsi Trigonometri
∫ sin x dx = −cos x + C
∫ cos x dx = sin x + C
∫ sec2 x dx = tan x + C
∫ csc2 x dx = −cot x + C
∫ sec x . tan x dx = sec x + C
∫ csc x . cot x dx = −csc x + C
Perluasan Rumus
∫ sin ax dx = −\(\mathrm{\frac{1}{a}}\)cos ax + C
∫ sin (ax + b) dx = −\(\mathrm{\frac{1}{a}}\)cos (ax + b) + C
Untuk fungsi trigonometri lainnya dapat ditentukan dengan mengikuti pola diatas yang tentunya juga harus menyesuaikan dengan rumus dasar.
Contoh
a. ∫ sin 3x dx = \(-\frac{1}{3}\)cos 3x + C
b. ∫ 2 cos(3x + 1) dx = \(\frac{2}{3}\)sin (3x + 1) + C
c. ∫ 3 sec2 (4x − 1) dx = \(\frac{3}{4}\)tan (4x − 1) + C
d. ∫ csc 4x . cot 4x dx = −\(\frac{1}{4}\)csc 4x + C
Terkadang fungsi-fungsi trigonometri yang diberikan belum tentu dapat diintegralkan secara langsung, untuk itu perlu terlebih dahulu diubah agar dapat diselesaikan dengan rumus-rumus diatas.
Berikut beberapa konsep trigonometri yang sering digunakan :
sin A = \(\mathrm{\frac{1}{csc\,A}}\)
cos A = \(\mathrm{\frac{1}{sec\,A}}\)
tan A = \(\mathrm{\frac{sin\,A}{cos\,A}}\)
cot A = \(\mathrm{\frac{cos\,A}{sin\,A}}\)
sin2A + cos2A = 1
tan2A = sec2A − 1
cot2A = csc2A − 1
sin 2A = 2 sin A cos A
cos 2A = cos2A − sin2A
cos 2A = 1 − 2sin2A
cos 2A = 2cos2A − 1
sin2A = \(\mathrm{\frac{1}{2}-\frac{1}{2}}\)cos 2A
cos2A = \(\mathrm{\frac{1}{2}+\frac{1}{2}}\)cos 2A
2 sin A cos B = sin (A+B) + sin (A−B)
2 cos A sin B = sin (A+B) − sin (A−B)
2 cos A cos B = cos (A+B) + cos (A−B)
−2 sin A sin B = cos (A+B) − cos (A−B)
Contoh Soal Integral Fungsi Trigonometri
Contoh 1
∫ sin2x dx = …
Jawab :
⇒ ∫ (\(\mathrm{\frac{1}{2}-\frac{1}{2}}\)cos 2x) dx
= \(\frac{1}{2}\)x − \(\frac{1}{2}\). \(\frac{1}{2}\)sin 2x + C
= \(\frac{1}{2}\)x − \(\frac{1}{4}\)sin 2x + C
Contoh 2
∫ (sin 3x − cos 3x)2 dx = …
Jawab :
⇒ ∫ (sin23x + cos23x − 2 sin 3x cos 3x) dx
⇒ ∫ (1 − sin 2.3x) dx
⇒ ∫ (1 − sin 6x) dx
= x − (\(-\frac{1}{6}\)cos 6x) + C
= x + \(\frac{1}{6}\)cos 6x + C
Contoh 3
∫ (tan24x + 3) dx = …
Jawab :
⇒ ∫ (sec24x − 1 + 3) dx
⇒ ∫ (sec24x + 2) dx
= \(\frac{1}{4}\)tan 4x + 2x + C
Contoh 4
∫ (tan 2x − sec 2x)2 dx = …
Jawab :
⇒ ∫ (tan22x + sec22x − 2 sec 2x tan 2x) dx
⇒ ∫ (sec22x − 1 + sec22x − 2 sec 2x tan 2x) dx
⇒ ∫ (2sec22x − 2 sec 2x tan 2x − 1) dx
= \(\frac{2}{2}\)tan 2x − \(\frac{2}{2}\)sec 2x − x + C
= tan 2x − sec 2x − x + C
Contoh 5
∫ 4 sin 4x cos 2x dx = …
Jawab :
⇒ ∫ \(\frac{4}{2}\)[sin (4x+2x) + sin (4x−2x)] dx
⇒ ∫ (2sin 6x + 2sin 2x) dx
= \(-\frac{2}{6}\)cos 6x + (\(-\frac{2}{2}\)cos 2x) + C
= \(-\frac{1}{3}\)cos 6x − cos 2x + C
Contoh 6
\(\mathrm{\int \frac{1-tan^{2}x}{sec^{2}x}}\) dx = …
Jawab :
⇒ ∫ \(\mathrm{ \frac{1-(sec^{2}x-1)}{sec^{2}x}}\) dx
⇒ ∫ \(\mathrm{ \frac{2-sec^{2}x}{sec^{2}x}}\) dx
⇒ ∫ \(\mathrm{\left (\frac{2}{sec^{2}x}-\frac{sec^{2}x}{sec^{2}x} \right )}\) dx
⇒ ∫ (2cos2x − 1) dx
⇒ ∫ cos 2x dx
= \(\mathrm{\frac{1}{2}}\)sin 2x + C